Udana komunikacja z pacjentem - czy to możliwe?

Udana komunikacja jest podstawą każdej relacji. Czy chodzi o relacje rodzinne, przyjacielskie, czy też zawodowe – w każdym przypadku poświęcenie drugiej osobie czasu w postaci uważnego słuchania i adekwatnej odpowiedzi emocjonalnej i werbalnej na to co słyszymy, jest niezbędne do podtrzymania i rozwoju tej relacji. Podobnie jest też w relacji pacjent – lekarz. W szkoleniu zawodowym lekarzy przez długie lata nie przywiązywano należytej wagi do tego, jak ważnym zagadnieniem, decydującym często o wyniku terapii, jest umiejętna komunikacja. Efektem tych zaniedbań są pacjenci niedoinformowani, zezłoszczeni na lekarzy sytuacjami w których poczuli się niezrozumiani czy zlekceważeni. Ze swojej strony lekarze mówią o trudnościach wynikających z braku czasu, braku umiejętności czy też braku energii, będącego nieraz skutkiem wypalenia zawodowego, na rozmowy z pacjentami i ich rodzinami. Grupą pacjentów, którzy, choćby ze względu na towarzyszące im objawy, stanowią szczególne wyzwanie w zakresie komunikacji są pacjenci z zaburzeniami psychicznymi. Odpowiedzią na te trudności jest szkolenie „Kontakt w leczeniu” prowadzone przez Szpital Specjalistyczny im. J. Babińskiego w Krakowie.

Ma ono na celu pomoc profesjonalistom, w tym także lekarzom, kontaktującym się zawodowo z osobami chorującymi psychicznie w lepszym, skuteczniejszym porozumiewaniu się z tymi osobami. Można by zapytać – po co to szkolenie, skoro lekarze na brak pacjentów raczej nie mogą narzekać? Odpowiedź brzmi – aby lekarzom pracowało się łatwiej i przyjemniej. Łatwiej z tego powodu, że uzyskana wiedza na temat efektywnych sposobów komunikowania się pozwala paradoksalnie zaoszczędzić czas, uniknąć lub przynajmniej zmniejszyć ryzyko szeregu trudnych sytuacji związanych z konfliktami a nawet oskarżeniami o charakterze prawnym.

Przyjemniej dlatego, że dzięki udanej komunikacji zwiększa się szansa na wdzięczność ze strony pacjenta, na poczucie, że moja praca ma sens, że komuś się przydałem, że ktoś docenił to, co dla niego, dla niej zrobiłem. To doświadczenie jest z kolei jednym z podstawowych mechanizmów chroniących przed wspomnianym już zespołem wypalenia zawodowego. Oczywistym jest także to, że korzyści z takiego rozwoju sytuacji mogą również odnieść pacjenci, którzy mają większą szansę na zrozumienie, wysłuchanie i wsparcie ze strony lekarza.

Na czym polegają zajęcia w ramach szkolenia? Jest to mieszanka technik warsztatowo – seminaryjnych. Część warsztatowa polega w dużej na odgrywaniu krótkich scenek „z życia wziętych” i jest oparta zarówno na wcześniej przygotowanych scenariuszach, jak też na materiale, który przynoszą ze sobą uczestnicy szkoleń. Część seminaryjna polega na interaktywnym przekazywaniu podstawowych wiadomości dotyczących najczęstszych zaburzeń psychicznych, trudności komunikacyjnych z nimi związanych a także możliwych sposobów radzenia sobie, wykorzystania bardziej efektywnych sposobów komunikowania się. Zespół tworzący program dydaktyczny zdecydował, na podstawie własnych doświadczeń, a także ankiet zbieranych wśród potencjalnych uczestników szkoleń, że będzie ono dotyczyło czterech podstawowych grup pacjentów: z zaburzeniami psychotycznymi, uzależnieniami, zaburzeniami osobowości i pacjentów psychogeriatrycznych. W ramach tej ostatniej grupy zawarta będzie zarówno problematyka zespołów otępiennych jak i częstych w tej grupie wiekowej zaburzeń depresyjnych. Bardzo użytecznym narzędziem dydaktycznym, które chwalą sobie uczestnicy szkoleń, są filmy przygotowane specjalnie na potrzeby tego szkolenia. Występują one w dwóch wersjach efektywnej i nieefektywnej, tak aby uczestnik szkolenia mógł zobaczyć różnicę, ocenić konsekwencje poszczególnych sposobów komunikowania się. Zajęcia odbywają się w małych 10- 14 osobowych grupach w których łatwo o bezpośredni kontakt z prowadzącymi.

Z racji, że dysponujemy już informacjami zwrotnymi od uczestników dotychczasowych szkoleń pozwolę sobie przekazać pewne z nich:

„Na pewno nie będę już odczuwała tak dużego lęku i dyskomfortu związanego z rozmową z pacjentem z zaburzeniami”.
"Podoba mi się, że w szkoleniu uczestniczą lekarze różnych specjalności i że można podzielić się spostrzeżeniami z innej perspektywy”.
„Bardzo odpowiadała mi atmosfera zajęć. Otwartość na potrzeby uczestników, nieoceniające bardzo pomocne komentarze”.
„Wspólne szukanie najlepszych rozwiązań, przy świadomości ograniczeń czasowych i specyfiki pracy w POZ dało wrażenie, ze program jest przemyślany i przyniesie efekty w postaci lepszej opieki nad wszystkimi pacjentami, nie tylko chorującymi psychicznie”.

Chcę zwrócić Państwa uwagę na ostatni z powyższych komentarzy. Zawiera on przynajmniej dwie ważne refleksje. Pierwsza dotyczy kwestii szukania najlepszych rozwiązań. Twórcy i prowadzący szkolenie mają świadomość własnych ograniczeń a także potencjału, który jest w osobach szkolonych. W związku z tym szkolenie ma charakter wspólnych poszukiwań, wymiany doświadczeń, znajdowania możliwie najlepszych rozwiązań dopasowanych do konkretnych sytuacji, pacjentów. Po drugie ogólne zasady komunikacji pozostają takie same, obojętnie czy mamy do czynienia z osobą z zaburzeniami psychicznymi czy też nie, a lepsza komunikacja to lepsza opieka. Mam nadzieję, że przynajmniej część z Państwa skorzysta z naszych szkoleń, do czego serdecznie zachęcam.

dr n. med. Łukasz Cichocki

Kierownik Projektu

Do pobrania:
Regulamin rekrutacji i uczestnictwa w projekcie
Program Szkolenia jednodniowego
Program Szkolenia dwudniowego
Formularz zgłoszeniowy